Nawiązania do sztuki Egiptu na cmentarzach z I WŚ
Nawiązania do sztuki starożytnego Egiptu na cmentarzach z I wojny światowej
W Beskidzie Niskim, na cmentarzach z I wojny światowej spotkać można centralne pomniki, nawiązujące do sztuki Starożytnego Egiptu. Pomniki na cmentarzach w Radocynie i Zdyni nie są co prawda tak strzeliste jak pierwowzory, nie zostały wykonane z jednolitego, wykutego w skale kamienia. Pomniki zbudowano w postaci „schodkowej”, z połączonych cementową zaprawa kamieni.
Pomniki w Radocynie i Zdyni nie są tak monumentalne, jak wzmocniony przyporami, zbliżony kształtem do piramidy, obelisk – pomnik główny cmentarza w Łysej Górze. Kształt piramidy ma także podstawa pomnika centralnego na cmentarzu nr 58 w Przysłopie. Pomnik jest mniejszy niż pierwotnie zakładał projekt, może więc to być także nawiązanie to tumulusa. Na cmentarzu w Blechnarce znajduje się trudniejszy do jednoznacznego sklasyfikowania pomnik trapezoidalnej piramidy o prostokątnym, zwężającym się ku górze przekroju. Piramida obecnie jest zniszczona. Została zbudowana z ciosów piaskowca, jest surowa, pozbawiona zdobień. Budowla ta odbiega nieco od tradycyjnej formy piramidy egipskiej, pełniącej w państwie faraonów rolę grobowej świątyni. Cechą charakterystyczna dla architektury przełomu wieków XIX i XX jest przeplatanie się pierwiastków rodzinnych z elementami z różnych epok. Jako inspirację dla budowli cmentarnych posłużyły konstrukcje prekolumbijskie, średniowieczne świątynie zwane gopura, czy też grobowce etruskie – tumulusy.
W starożytnym Egipcie piramidy budowane były jako grobowce osób wybitnych i zasłużonych dla państwa, a przede wszystkim dla władców. Grobowce te nierozłącznie związane były z wiarą w życie pozagrobowe, w którym dusza odnajduje ciało. Wokół piramid budowano grobowce szlachetnie urodzonych osób, z którymi faraonowie mieli kontakt za życia. Tworzyły one symboliczne „miasto zmarłych”, stając się integralną częścią całego cmentarnego założenia.
Piramidy, które wznoszone były na cmentarzach wojennych, są tak jak grobowce egipskie, symbolem nieśmiertelności i życia pozagrobowego, w którym nastąpi ponowne połączenie ciała z duszą. Tak jak inne pomniki, zwieńczone są krzyżami – symbolem męki, śmierci, ale i też Zmartwychwstania Chrystusa. Starożytna wiara w życie pozagrobowe została połączona z chrześcijańską wiarą w zbawienie i życie wieczne, które stanowi kontynuację życia doczesnego. Symboliczne miasto zmarłych tworzą regularnie ułożone nagrobki, a cały teren cmentarza urasta do rangi miejsca świętego.
Do sztuki egipskiej nawiązywał także kamienny katafalk z niezachowanym już sarkofagiem na cmentarzu nr 10 w Woli Cieklińskiej. Tego typu katafalki planowano umieścić na co najmniej dwóch cmentarzach. Identyczny pomnik, projektu Dušana Jurkoviča, został ustawiony na placyku w dolnej części cmentarza nr 123 w Łużnej na Pustkach.
Ryc. 1. Pomnik – obelisk na cmentarzu nr 43 w Radocynie [w:] Piecuch, A. 2014. Cmentarze z I wojny światowej w Beskidzie Niskim. Warszawa: Gondwana. 2014.
Ryc. 2. Pomnik – obelisk na cmentarzu nr 52 w Zdyni [w:] Piecuch, A. 2014. Cmentarze z I wojny światowej w Beskidzie Niskim. Warszawa: Gondwana. 2014.
Ryc. 3. Cmentarz nr 49 w Blechnarce z pomnikiem centralnym [w:] Piecuch, A. 2014. Cmentarze z I wojny światowej w Beskidzie Niskim. Warszawa: Gondwana. 2014.
Ryc. 4. Nieistniejący pomnik w kształcie katafalku na cmentarzu nr 10 w Woli Cieklińskiej [w:] Piecuch, A. 2014. Cmentarze z I wojny światowej w Beskidzie Niskim. Warszawa: Gondwana. 2014.
Żródło: Piecuch, A. 2014. Cmentarze z I wojny światowej w Beskidzie Niskim. Warszawa: Gondwana. 2014.
Napisany przez www.nagrobek.org: 2015-08-05
